Berna Haliloğlu
Aşırı Aktif Mesane Nasıl Tedavi Edilir?
İdrar kaçırmanın tipine göre farklı tedaviler uygulanmaktadır. İdrar kaçırma henüz hafif derecede iken yapılan basit tedavilerle kolayca çözüme ulaşmak mümkündür. Hem ilaç tedavisi hem de cerrahi tedavilerin başarı şansları erken dönemde oldukça yüksektir.
Sıkışma tipi idrar kaçırmalarda (aşırı aktif mesane) mesane eğitimi ve ilaç tedavisi uygulanarak başarılı sonuçlar alınmaktadır. Ancak bu tedavilerin yanında yaşam tarzı değişiklikleri mutlaka yapılmalıdır. Sıvı alımı %25 azaltılmalı ve 1.5 litre civarında olmalıdır. Çok fazla sıvı kısıtlaması ise kabızlığa ve pelvik tabana yük binmesine yol açacağından idrar kaçırmayı arttırabilir, bu nedenle sıvı alımı iyi ayarlanmalıdır. Akşam 7’den sonra çay, kahve ve idrara çıkmayı arttıracak kavun, karpuz vb meyvelerin tüketilmemesi önerilmelidir.
Hastanın kullandığı ilaçlar da mutlaka incelenmelidir. Özellikle yüksek tansiyon hastalarının kullandığı idrar söktürücü ilaçlar yerine kalp hekiminin de fikri alınarak farklı bir grup ilaç kullanılması idrar kaçırmayı tedavi etmekte yardımcı olacaktır. Ayrıca hastanın bilinen bir diyabet, Parkinson vb hastalığı varsa bunlarında tedavi edilmesi durumunda şikayetler hafifleyecektir. Örneğin diyabet hastalarında kan şekerleri ne kadar yüksek olursa idra kaçırma o kadar ağırlaşacaktır.
Mesane eğitiminde öncelikle hastaya sık aralıklarla (1-2 saat aralıklarla) tuvalete gitmesi ve idrarını yapmaya çalışması öğütlenir. Hastanın idrarı gelmese dahi tuvalette oturup beklemesi önemlidir. Aralarda sıkışma hissi gelirse olduğu yerden kalkmaması ve pelvik taban kaslarını kasarak başka şeyler düşünmesi öğütlenir. Bu şekilde hastaya göre işeme aralıkları giderek arttırılır. İşeme aralığı 3-4 saate çıktığında mesane eğitimi büyük ölçüde tamamlanmış olur.
Bunun dışında Kegel egzersizi denilen idrar tutmayı sağlayan kasların çalıştırılması da idrar kaçırma sıklığını azaltmaya yardımcı olacaktır. Bu egzersiz için pelvik taban dediğimiz leğen kemiği kasları çalıştırılmalıdır ancak bunu hastaya öğretmek gerekmektedir. Bu kaslar aslında orgazm sırasında kasılan kaslardır. Bunun için hastaya “orgazm sırasında kasılan kaslarını” çalıştırması söylenebilir. Bir başka şekilde, hastaya “idrar yaparken orta akım idrarını tutmayı sağlayan kaslarını” çalıştırmasını söylemek de açıklayıcı olabilir. Veya, hasta muayene edilirken parmaklar yardımıyla hangi kaslarını çalıştırması gerektiği anlatılabilir. Ancak bu egzersiz idrar yaparken yapılmamalıdır. Günlük yaşam içerisinde otururken, yatarken veya ofiste masa başındayken bile rahatlıkla kimse fark etmeden bu kaslar çalıştırılabilir.
Bu kaslar 5 sn kasılıp 5 sn gevşetilerek, 15 kez, 3 set halinde, sabah-öğle ve akşam egzersiz yapılmalıdır. Bu programa 6 ay kadar devam edilmelidir. Egzersizlerin etkisinin ortaya çıkması 1-2 ay alabilir, bu nedenle sabırlı olmalıdır. Kegel egzersizine ayrıca ilaç tedavisi de eklendiğinde tedavinin etkinliği artacaktır. Bu egzersizler sadece idrar kaçırma tedavisi sağlamakla kalmaz, bunun dışında cinsel bozuklukları ve gaz-dışkı tutamama durumlarını tedavi etmekte faydalıdır.
Eğer hasta egzersizleri etkili bir şekilde yapamıyorsa veya kasları yeterince kuvvetli değilse biofeedback ve FES yöntemleriyle bu kaslar güçlendirilmeye çalışılır.
İlaç tedavisi olarak en sık antikolinerjik dediğimiz mesane kasılmasını engelleyici ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçların da tam olarak etki etmesi için 1-3 ay gerekebilir ve başarı sağlandığı takdirde tedavi süresi en az 6 ay olmalıdır.