Berna Haliloğlu
Kadın Faktörü Nasıl Araştırılır?
Yumurtlama (ovulatuar faktör) bozuklukları
Yumurtlama bozukluğu, infertil olguların %20-25’inden sorumludur. Bu problem ilk olarak öykü alınırken adet görme yaşı, adet düzeni ve adet öncesi şikayetlerin varlığıyla araştırılır. Ayrıca tiroid bezinin az veya çok çalışması, aşırı egzersiz, ani kilo kaybı veya aşırı kilo alınması da bu konuda ipucu verebilir. Bu amaçla TSH ve prolaktin hormonları istenebilir.
Hastanın yumurtalık rezervi özellikle 35 yaş üstü kadınlarda araştırılmalıdır. Bu amaçla adetin 2-3. günü FSH, LH ve östradiol (E2) bakılabilir. Ayrıca herhangi bir günde bakılacak antimüllerian hormon (AMH) değerleri de mevcut yumurta sayısı hakkında fikir sahibi olmayı sağlamaktadır.
Hastanın yumurtlamasını (ovulasyon) doğrulamak amacıyla, adetin 21. günü progesteron hormonuna bakılabilir (>3 ng/mL olması yumurtlama olduğunu gösterir). Veya ultrason muayenesi ile belli günlerde yumurtanın gelişimi izlenerek yumurtlama olup olmadığı kesinleştirilebilir. Bazal vücut ısısı, endometrial biyopsi ve servikal mukus izlenmesi de yumurtlama takibi için kullanılabilir. Ancak yumurtlamanın tek kesin kanıtı, gebeliktir.
Pelvik (tubal) faktör
Burada tüplerde, rahimde veya yumurtalıkta yapısal anomaliler (tüplerde tıkanıklık, rahimde yapışıklık, endometriozis vb) bulunmaktadır. Öykü alınırken geçirilmiş ameliyatlar (apandisit vb) veya enfeksiyonların olması, şiddetli adet sancısı ve ağrılı ilişki bu faktör hakkında ipucu verebilir.
Pelvik faktörün tanısında ultrason muayenesi yapılarak çikolata kistleri (endometrioma) ve endometriozis, hidrosalpenks (tüplerin tıkanarak şişmesi) ve myomlar görülebilir. Ancak genellikle rahim filmi (histerosalpingografi [HSG]) çekilmesi gerekmektedir. HSG testi, adet bittikten hemen sonraki günlerde yapılmalıdır. Rahim içerisine verilen özel bir boya ile tüplerin açık olup olmadığı anlaşılabilir, ayrıca rahim içerisinde perde, polip, myom vb olup olmadığı da görülmüş olur. Saptanan problem histeroskopi veya laparoskopi yardımıyla tedavi edilir.
Aynı işlem laparoskopik olarak kromotubasyon ile de yapılabilir. Bu durumda rahime verilen boyanın tüplerden geçip geçmediği gözle direkt olarak görülebilmektedir. Eğer bir yapışıklık vb nedeniyle boya geçişi sağlanamıyorsa aynı zamanda laparoskopik olarak yapışıklık açılıp tedavi de yapılmış olur.